Van tijd tot tijd zijn we allemaal geneigd om onszelf, anderen, zaken om ons heen of het verleden mooier voor te stellen dan ze in werkelijkheid zijn. Diep van binnen weten we dat we onszelf voor de gek houden, maar het is zo heerlijk om te zwelgen in ‘die goede oude tijd’, de vader die je nooit hebt gekend op een voetstuk te zetten en om iemand op wie je verliefd bent door een roze bril te bezien. Extra glans geven aan het dagelijks leven kan het gevoel geven dat je leeft en de nietigheid van onszelf loochenen kan je zelfwaardering opkrikken. Zo proberen we het leven draaglijker te maken. Tegen beter weten in.
Voor kinderen is het heel gewoon om papa en mama te zien als supermensen, mensen die oneindig groot en sterk zijn en alles kunnen en alles weten. Ook zichzelf kennen ze zonder blikken of blozen suprematie toe. Meestal roept dat vertedering bij ons op en niemand zal het wagen, zeker de ouders niet, om iets ter relativering te zeggen en het enthousiasme van het kind te temperen, al helemaal niet als het een peuter of kleuter betreft. We voelen haarfijn aan dat het kind zich niet laat tegenspreken en dat idealisatie hoort bij de normale ontwikkeling. Dat geldt ook voor adolescenten. Het idealiseren van influencers en andere idolen helpt in het zoeken naar een eigen identiteit. We begrijpen maar al te goed het belang hiervan en met een glimlach denken we terug aan de posters van popsterren boven ons eigen bed.

Idealiseren is essentieel in de ontwikkeling naar volwassenheid en het kan de rauwe werkelijkheid verzachten, maar idealisatie kan het leven ook bemoeilijken. Overmatig idealiseren gaat vaak gepaard met innerlijke gevoelens van onzekerheid. Als we onbewust eigenschappen van onszelf in anderen projecteren dan móeten we ons wel identificeren met anderen omdat die een stuk van onszelf vertegenwoordigen. Dit verzwakt het ego en brengt onvermijdelijk een kwetsbaar zelfgevoel teweeg.

Een volwassene die onophoudelijk en als vanzelfsprekend zichzelf en zijn naasten idealiseert kan daar gevoelens van omnipotentie aan ontlenen en zal er misschien ook van genieten, maar innerlijke gevoelens van kwetsbaarheid zijn daarmee niet verdwenen. Vroeg of laat zal hem hoon en afkeuring van anderen ten deel vallen. Betrapt worden op ongebreidelde en kinderlijke idealisatie geeft gevoelens van gezichtsverlies en heftige schaamte. Zelfs kleine scheurtjes in een pantser van idealisatie kunnen al frustratie en boosheid oproepen. Gevoelens die op hun beurt vaak weer leiden tot idealisering.

Psychoanalytici beschrijven idealiseren meestal in de context van narcisme waarbij ofwel de vormende constructieve aspecten maar vaker de afweerfunctie worden benadrukt. Idealisatie wordt dan beschouwd als uitvloeisel van pogingen om een passief gelukzalige fusiestaat te herwinnen om zo afhankelijkheid en gesepareerdheid uit de weg te gaan, maar idealisering kan ook vernietigende agressie en andere negatief beladen destructieve impulsen en gevoelens afweren.

Idealiseren heeft dus meerdere gezichten. Op dit symposium belichten we idealisering vanuit verschillende theoretische en klinische perspectieven en komt de gelaagdheid van idealisatie, zowel in de workshops als in de lezingen, ruim aan bod.