IDEALISEREN

Symposium van de Nederlandse Psychoanalytische Vereniging

Zaterdag 1 oktober 2022 | Antropia, Driebergen & Online

Daniel Martin

Idealiseren

Van tijd tot tijd zijn we allemaal geneigd om onszelf, anderen, zaken om ons heen of het verleden mooier voor te stellen dan ze in werkelijkheid zijn. Diep van binnen weten we dat we onszelf voor de gek houden, maar het is zo heerlijk om te zwelgen in ‘die goede oude tijd’, de vader die je nooit hebt gekend op een voetstuk te zetten en om iemand op wie je verliefd bent door een roze bril te bezien. Extra glans geven aan het dagelijks leven kan het gevoel geven dat je leeft en de nietigheid van onszelf loochenen kan je zelfwaardering opkrikken. Zo proberen we het leven draaglijker te maken. Tegen beter weten in.
Voor kinderen is het heel gewoon om papa en mama te zien als supermensen, mensen die oneindig groot en sterk zijn en alles kunnen en alles weten. Ook zichzelf kennen ze zonder blikken of blozen suprematie toe. Meestal roept dat vertedering bij ons op en niemand zal het wagen, zeker de ouders niet, om iets ter relativering te zeggen en het enthousiasme van het kind te temperen, al helemaal niet als het een peuter of kleuter betreft. We voelen haarfijn aan dat het kind zich niet laat tegenspreken en dat idealisatie hoort bij de normale ontwikkeling. Dat geldt ook voor adolescenten. Het idealiseren van influencers en andere idolen helpt in het zoeken naar een eigen identiteit. We begrijpen maar al te goed het belang hiervan en met een glimlach denken we terug aan de posters van popsterren boven ons eigen bed.

Idealiseren is essentieel in de ontwikkeling naar volwassenheid en het kan de rauwe werkelijkheid verzachten, maar idealisatie kan het leven ook bemoeilijken. Overmatig idealiseren gaat vaak gepaard met innerlijke gevoelens van onzekerheid. Als we onbewust eigenschappen van onszelf in anderen projecteren dan móeten we ons wel identificeren met anderen omdat die een stuk van onszelf vertegenwoordigen. Dit verzwakt het ego en brengt onvermijdelijk een kwetsbaar zelfgevoel teweeg.

Een volwassene die onophoudelijk en als vanzelfsprekend zichzelf en zijn naasten idealiseert kan daar gevoelens van omnipotentie aan ontlenen en zal er misschien ook van genieten, maar innerlijke gevoelens van kwetsbaarheid zijn daarmee niet verdwenen. Vroeg of laat zal hem hoon en afkeuring van anderen ten deel vallen. Betrapt worden op ongebreidelde en kinderlijke idealisatie geeft gevoelens van gezichtsverlies en heftige schaamte. Zelfs kleine scheurtjes in een pantser van idealisatie kunnen al frustratie en boosheid oproepen. Gevoelens die op hun beurt vaak weer leiden tot idealisering.

Psychoanalytici beschrijven idealiseren meestal in de context van narcisme waarbij ofwel de vormende constructieve aspecten maar vaker de afweerfunctie worden benadrukt. Idealisatie wordt dan beschouwd als uitvloeisel van pogingen om een passief gelukzalige fusiestaat te herwinnen om zo afhankelijkheid en gesepareerdheid uit de weg te gaan, maar idealisering kan ook vernietigende agressie en andere negatief beladen destructieve impulsen en gevoelens afweren.

Idealiseren heeft dus meerdere gezichten. Op dit symposium belichten we idealisering vanuit verschillende theoretische en klinische perspectieven en komt de gelaagdheid van idealisatie, zowel in de workshops als in de lezingen, ruim aan bod.

Een mooie dag toegewenst!

De Symposiumcommissie: Marjolein de Craen, Jet Jacobs en Sylvia Janson

09:00 - 09:30
Ontvangst
Workshops
Maximaal 12 deelnemers
09:30 - 10.45
Frans Schalkwijk
Maak kennis met hoe een analyticus luistert
Marly Horsch
referent: Maaike Breuer
Devaluatie van vrouwelijkheid en leven in waarheid
10:45 - 11:15
Koffie
11:15 - 12:30
Bastiaan van Dongen
referent: Fatma Sevinç
Idealisatie in de overdracht bij een gedeelde migratiegeschiedenis
Mariëtte Kester
referent: Sabine Teunissen
Turning a blind eye, dat had je gedroomd
Over dromen en idealiseren
12:30 - 13:15
Lunch
13:15 - 13:30
Opening Sylvia Janson
Lezingen
Voorzitter: Simone Logtenberg
13:30 - 14:05
Trui Missinne
Lijk in de paarse hemel de maan…
Over idealisering, liefde en rouw in non-binaire tijden
14:10 - 14:45
Suzy Schipper
"Zelf doen!”
Over idealisering en de afweer van afhankelijkheid
14:45 - 15:15
Thee
Voorzitter: Henk de Meij
15:15 - 15:50
Arthur Eaton
Het bevriezen van de tijd
Nostalgie en idealisering
15:55 - 16:30
Tinka Prast
“Als je niet helemaal perfect bent, maak ik je kapot”
Over de relatie tussen idealisering en destructiviteit
16:35 – 17:00
Discussie
17:00 – 17:45
Borrel
Voor samenvattingen van workshops en lezingen, klik op de titels.

De lezingen in het middaggedeelte kunnen zowel op locatie als online worden bijgewoond. De workshops vinden uitsluitend op locatie plaats.

Antropia, cultuur- en congrescentrum
Landgoed De Reehorst
Hoofdstraat 8
3972 LA Driebergen
Telefoon 0343 531818

Openbaar vervoer
Antropia is goed bereikbaar met openbaar vervoer. Het ligt pal naast NS-station Driebergen-Zeist.

Auto
Navigeren Stationsweg 15B of Oude stationsweg 13
Antropia bevindt zich op Landgoed De Reehorst en is slechts 500 meter verwijderd van de afslag Driebergen aan de A12. U kunt parkeren in de Q-Park Station P+R Driebergen Zeist

Online
U krijgt enkele dagen tevoren een link doorgestuurd voor de livestream

De lezingen in het middaggedeelte kunnen zowel op locatie als online worden bijgewoond. De workshops vinden uitsluitend op locatie plaats.

Antropia, cultuur- en congrescentrum
Landgoed De Reehorst
Hoofdstraat 8
3972 LA Driebergen
Telefoon 0343 531818

Openbaar vervoer
Antropia is goed bereikbaar met openbaar vervoer. Het ligt pal naast NS-station Driebergen-Zeist.

Auto
Navigeren Stationsweg 15B of Oude stationsweg 13
Antropia bevindt zich op Landgoed De Reehorst en is slechts 500 meter verwijderd van de afslag Driebergen aan de A12. U kunt parkeren in de Q-Park Station P+R Driebergen Zeist

Online
U krijgt enkele dagen tevoren een link doorgestuurd voor de livestream

Corona
De ruimtes waarin de workshops en de lezingen plaatsvinden zijn voldoende groot om op anderhalve meter afstand van elkaar te zitten. Mocht de overheid een grote groepsbijeenkomst verbieden vanwege toegenomen besmettingen, dan zal het middaggedeelte van het symposium uitsluitend online plaatsvinden.

Het symposium bestaat uit een ochtend met twee parallelle workshops en een middag met vier lezingen. Aan de workshops kunnen maximaal 12 mensen deelnemen. U kunt zich inschrijven voor de hele dag of voor uitsluitend het middaggedeelte. De lezingen in de middag kunnen ook online worden gevolgd, dit geldt dus niet voor de workshops. Het symposium is toegankelijk voor psychiaters, psychotherapeuten, klinisch psychologen en GZ-psychologen en zij die hiervoor in opleiding zijn. Een relevante BIG-registratie is vereist.

Voor de hele dag, inclusief lunch en borrel, betaalt u € 240.
De kosten voor de lezingen in het middaggedeelte, inclusief borrel, bedragen € 175.
Online: € 125. De link wordt u enkele dagen tevoren toegestuurd.

Professionals die nog in opleiding zijn en deze studiedag niet vergoed krijgen door hun werkgever kunnen in aanmerking komen voor een gereduceerd tarief:
De hele dag, inclusief lunch en borrel: € 150.
Uitsluitend het middaggedeelte: € 85.
Online: € 70.
Indien u in aanmerking wilt komen voor het gereduceerde tarief dan dient u bij inschrijving een bewijs per mail te sturen van uw onderwijsinstelling (Rino o.i.d.) aan Angela Binken info@npav.nl.

Nadat u heeft betaald, ontvangt u een bevestigingsbericht. Hiermee is uw inschrijving definitief. Het bevestigingsbericht is tevens uw toegangsbewijs. Annuleren is mogelijk tot 1 september 2022. Het gehele bedrag minus € 25 administratiekosten wordt dan gerestitueerd.

Accreditatie is aangevraagd bij de FGzP (klinisch psychologen), NVvP (psychiaters) en bij de NVP (psychotherapeuten).

Maak kennis met hoe een analyticus luistert

Het luisteren van analytici lijkt vreemd, want bij wijze van spreken luisteren we nauwelijks naar de concrete inhoud. Veel interessanter is namelijk wat de patiënt over zijn zelfbeeld lijkt te vertellen. Welke conflicten, angsten of schaamte belemmeren de innerlijke vrijheid? Minstens net zo belangrijk is hoe hij of zij anderen beleeft en hoe hij of zij het gemeenschappelijke speelveld vorm geeft. Na een korte inleiding brengen de deelnemers korte vignetten in om over na te denken. Welke hypothesen kunnen we opwerpen over hoe de patiënt zichzelf en anderen idealiseert of minacht op basis van slechts tien zinnen informatie?

Deze workshop is met name relevant voor deelnemers die nog weinig kennis en ervaring hebben met het psychoanalytisch gedachtengoed.

Prof. dr. Frans Schalkwijk is psychoanalyticus en opleider bij de NPaV en psychoanalytisch psychotherapeut, vrijgevestigd in Amsterdam en bijzonder hoogleraar Forensische Orthopedagogiek, Universiteit van Amsterdam

Devaluatie van vrouwelijkheid en leven in waarheid

In de psychoanalyse is het lichamelijke onverbrekelijk verbonden met het seksuele leven en de onbewuste fantasie. Als ondraaglijke beleefde beperkingen kunnen leiden tot idealisering van een identiteit waarbij de werkelijkheid onder druk komt te staan. In deze workshop wordt de plaats van idealisering belicht in de behandeling van een jonge
vrouw die worstelt met haar seksuele identiteit en haar lichaam wil laten veranderen.

Marly Horsch is psychoanalytica en opleider bij de NPaV en psychotherapeut, vrijgevestigd in Amsterdam

Maaike Breuer is psychoanalytica i.o. en klinisch psycholoog, psychotherapeut, vrijgevestigd in Haarlem

Idealisatie in de overdracht bij een gedeelde migratiegeschiedenis

In deze workshop wordt een psychoanalyse gerefereerd waarbij analyticus en analysand een gedeelde migratie-achtergrond hebben. Niet alleen de cultuur van oorsprong wordt gedeeld, waarnaar bewust of onbewust terugverlangd wordt, maar ook de ervaring van het als migrant opgroeien in een andere cultuur dan die van je eigen ouder(s). Het ontbreken van identificatiemogelijkheden met de eigen cultuur kan leiden tot idealisatie van de analyticus, die deze afkomst representeert. In deze workshop wordt ingegaan op de valkuilen die dit met zich meebrengt voor de behandeling, en komen aanverwante thema’s aan de orde als identiteitsverwarring, schaamte, verlies en rouw maar ook kracht, ambitie en rivaliteit.

Bastiaan van Dongen is psychoanalyticus en opleider bij de NPaV en klinisch psycholoog, vrijgevestigd in Amsterdam

Fatma Sevinç is psychoanalytica en psychiater, vrijgevestigd in Amsterdam

Turning a blind eye, dat had je gedroomd

Over dromen en idealiseren

In deze workshop staan we met elkaar stil bij een psychoanalyse van een patiënte die, om de pijnlijke werkelijkheid liever niet onder ogen te zien, idealiseert, overdag en in haar dromen. We bespreken de diepere betekenis en de behandeling van een droom van deze patiënte en de theorie van de droom in het algemeen in de klinische praktijk.
Dromen verhullen en onthullen iets in het analytische proces en kunnen iets zeggen over de intersubjectieve relatie. Ze geven een glimp van wat er wel onbewust leeft, maar nog niet gevoeld en gezegd kan worden. Of zoals Freud zei: de droom als ventiel van de ziel.
Verder staan we ter illustratie met elkaar stil bij een verbatim sessie van deze analyse en hoe daarin de behandeling van het idealiseren naar voren komt.

Mariëtte Kester is psychoanalytica en opleider bij de NPaV en psychotherapeut, vrijgevestigd in Bussum

Sabine Teunissen is psychoanalytica i.o. en klinisch psycholoog, vrijgevestigd in Enschede

Lijk in de paarse hemel de maan…

Over idealisering, liefde en rouw in non-binaire tijden

Vertrekkend van klinische vignetten zal ik het onderwerp van deze studiedag, idealisering, proberen te verbinden met het delicate, complexe, nog steeds actuele en controversiële thema gender(dysforie) en non-binariteit. Dagen non-binaire en transpersonen ons uit om (opnieuw) na te denken over de essentie van het leven? Zijn onze geliefde psychoanalytische denkkaders, is ons geïdealiseerde (?) oedipuscomplex aan herziening toe?

Trui Missinne is psychoanalytica en titulair lid van de Belgische Vereniging voor Psychoanalyse en klinisch psycholoog, vrijgevestigd in Brugge

"Zelf doen!”

Over idealisering en de afweer van afhankelijkheid

Idealisering is een psychisch proces waarbij de kwaliteit en waarde van personen of zaken sterk uitvergroot worden. Je kunt je afvragen wat het probleem is wanneer mensen zichzelf, anderen en dingen beter voorstellen dan ze zijn. En hoe speelt dat mee in een psychoanalytische behandeling? Aan de hand van de enscenering in een analyse zal ik proberen te illustreren hoe idealisering van het zelf kan leiden tot een massale stagnatie in de ontwikkeling. Met behulp van het concept ‘turning away from the lifegiver’ van Neville Symington hoop ik een beeld te kunnen geven van de innerlijke dynamiek die hieraan ten grondslag ligt.

Suzy Schipper is psychoanalytica en systeemtherapeut, vrijgevestigd in Amsterdam

Het bevriezen van de tijd

Nostalgie en idealisering

Nostalgie is heimwee in de tijd. Iedereen verlangt wel eens terug naar de good old days. Met de psychoanalyse in ons achterhoofd kunnen we nostalgie definiëren als het bewust of onbewust injecteren van een geïdealiseerde fantasie over het verleden in de huidige ervaring. Waarom doen we dat? Wat is de betekenis ervan? Is het gevaarlijk of kan het ook bruikbaar zijn? In deze lezing staan we stil bij de psychische mechanismen achter nostalgie en onderzoeken het gebruik van nostalgie aan de hand van voorbeelden uit de literatuur.

Arthur Eaton is filosoof, publicist en psycholoog, gepromoveerd in psychoanalyse studies aan University College London

“Als je niet helemaal perfect bent, maak ik je kapot”

Over de relatie tussen idealisering en destructiviteit

Aan de hand van vignetten uit een lopende psychoanalyse wil ik laten zien, hoe innerlijke maffia van mijn patiënte zich tegen het zelf en tegen de ander keert, wanneer deze niet aan de eis van perfectie voldoen. De ontwikkeling naar de depressieve positie wordt daarbij van binnen uit gesaboteerd door de ‘dictatuur van het paradijs….’

Tinka Prast is psychoanalytica en opleider bij de NPaV en psychotherapeut, vrijgevestigd in Amerongen